Vrijdag 5 september jl. organiseerde de TeldersStichting in samenwerking met het Thematisch Netwerk Internationaal van de VVD het symposium ‘Een Weerbaar Westen in een Woelige Wereld’. De geopolitieke wereld is aan dusdanig snelle en heftige veranderingen onderhevig, dat het steeds moeilijker wordt om als individu het overzicht in deze woelige tijden te bewaren. Het organiseren van het symposium had als doel meer duidelijkheid te verschaffen.
Experts lieten hun licht schijnen over verschillende geopolitieke en geografische kwesties. Helderheid, begrip en overzicht van de geopolitieke situatie is in onzekere tijden van belang voor zowel fysieke, als geestelijke weerbaarheid. Dit is niet alleen nodig voor dit moment. Dit is bovenal nodig voor al het onvoorziene dat nog komen gaat.
Liberalen & weerbaarheid
Patrick van Schie, wetenschappelijk directeur van de TeldersStichting, trapte het symposium af met een beschouwing over de relatie tussen het liberalisme en het begrip ‘weerbaarheid’. In het kader van weerbaarheid is een zeker realisme voor liberalen altijd van belang geweest. Het bestaan van een internationale rechtsorde is niet voldoende om uit te gaan van weerbaarheid en een duurzame vorm van vrede. Werkelijke weerbaarheid vraagt noodzakelijkerwijs om aanhoudende investeringen in defensie. Realpolitik heeft zodoende een belangrijke rol gespeeld in de weerbaarheidsgedachte bij liberalen.
Voor liberalen zijn niet alleen fysieke vormen van weerbaarheid van belang. Ook geestelijke weerbaarheid is nodig; zowel voor een realistische visie op de geopolitiek, als de bescherming van democratische en liberale waarden. Middels het versterken van de geestelijke weerbaarheid, zal immers daadwerkelijk bij ons doordringen wát onze verworvenheden zijn en waartegen wij ons weerbaar zouden moeten opstellen. Zo kunnen wij blijven streven naar het behoud van de democratie en doelgericht strijden voor het belang van de liberale waarden.
De VS in een woelige wereld
De tweede spreker van de middag was Koen Petersen, VVD-senator en Amerikadeskundige. De geopolitieke boodschap die Donald Trump volgens Koen Petersen wil uitdragen, is terug te zien in de campagne die hij al jarenlang voert. Deze campagne is gericht op wat voor de VS zelf van belang is (America first). Zodoende is het buitenlandbeleid van de VS uiteindelijk gericht op de VS zelf. Het doel is immers om de VS sterker, veiliger en welvarender te maken.
Het notoire karakter van Trumps buitenlandbeleid heeft zonder meer invloed op de geopolitieke positie van de EU. Hoewel de EU zich zo onafhankelijk mogelijk wil opstellen, is de harde realiteit dat zij op velerlei gebied is van de VS. Om toe te werken naar meer onafhankelijkheid, zal de EU gezamenlijk moeten investeren in defensie en economie. Alleen dan zal de EU daadwerkelijk kunnen concurreren met andere wereldmachten. In de tussentijd zal de EU de persoonlijke verhoudingen met de VS sterk moeten houden. Uiteindelijk is de westerse, liberale verbondenheid gebaat bij een goede relatie tussen de EU en de VS.
De EU in een woelige wereld
Voorts was het woord aan voormalig topdiplomaat, minister van buitenlandse zaken, en minister voor buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking Tom de Bruijn. Ondanks de economische en politieke kracht die de EU te bieden heeft, lijkt de EU volgens Tom de Bruijn steeds vaker de grip te verliezen op allerlei internationale ontwikkelingen. Dergelijke ontwikkelingen zouden evenwel een wake-up call moeten zijn, om daadwerkelijk te streven en te handelen naar een sterkere EU.
De verdeeldheid op beleidsterreinen is voor de EU echter een (blijvende) sta-in-de-weg om een onafhankelijke en geopolitiek krachtige speler te worden. Die beleidsterreinen betreffen het buitenlandbeleid in brede zin, en economie en defensie specifiek. Nationale staten kiezen op het moment nog te vaak voor hun eigen, nationale belangen. Dit staat niet alleen een krachtige positie van de EU zelf in de weg. Dit belemmert ook een daadkrachtig optreden tegen antidemocratische en antiliberale staten als China en Rusland. De somberheid van de realiteit geeft echter ook de noodzaak voor de EU aan om zich wel degelijk verder te ontwikkelen en om toe te werken naar een werkelijk onafhankelijke EU. De EU zal dan ook vooral vooruit moeten durven kijken.
China in een woelige wereld
De vierde spreker van de middag was Henk Schulte Nordholt, sinoloog en publicist. Henk Schulte Nordholt stond stil bij de economische en militaire strijdlustigheid van China. Meer specifiek werd ingegaan op het conflict tussen China en Taiwan, en welke gevolgen dit kan hebben voor de geopolitieke verhoudingen in de wereld. De eventuele verovering van een liberaal-democratisch Taiwan markeert een stap in de richting van de ontwrichting van de bestaande wereldorde, waarbij antiliberale en antidemocratische tendensen en geluiden de boventoon voeren.
In China’s strijdlustigheid mag het ressentiment jegens het Westen dus niet worden onderschat. Het Westen dient zich derhalve te verenigen, teneinde eensgezind en krachtig op te treden tégen China. Hiervoor is het van belang dat het westen China niet blijft beschouwen als een ouderwetse natiestaat. China is een land dat de belangen van de communistische partij behartigt. Bewustwording van dit gegeven is noodzakelijk om een eensgezind liberaal-democratisch wapen te vormen.
Demissionair minister Brekelmans
De slotbijdrage kwam van demissionair minister van defensie Ruben Brekelmans. Ruben Brekelmans benadrukte in zijn bijdrage het belang van bredere, Europese veiligheidsgaranties, teneinde onze eigen veiligheid en weerbaarheid te garanderen. De focus op dergelijke garanties zien niet alleen op het hier en nu. De focus op dergelijke garanties wordt thans ook verlegd naar de langere termijn. Op deze wijze wordt er gewerkt aan een duurzame vorm van veiligheid en weerbaarheid. Hierbij zal de relatie met de VS goed moeten worden onderhouden, terwijl er tegelijkertijd ook wordt gestreefd naar meer onafhankelijkheid.
Voor het werken aan een duurzame vorm van veiligheid en weerbaarheid in Nederland, is het noodzakelijk om oog te hebben voor Nederlandse initiatieven die daaraan bijdragen. Start-ups spelen hierin een cruciale rol. Zij kunnen niet alleen bijdragen aan het kwalitatief zo goed mogelijk opschalen van de defensiecapaciteit. Ook draagt de ondersteuning van start-ups bij aan het stimuleren van de algehele innovatie en economie in Nederland. Zodoende probeert Nederland van een Russische nood, een Nederlandse deugd te maken.
Paneldiscussie
Gedurende de paneldiscussie, die werd geleid door VVD buitenlandwoordvoerder in de Tweede Kamer Eric van der Burg, had het publiek de mogelijkheid om enkele deelonderwerpen die aan bod waren gekomen, nader te bevragen. De meeste aandacht ging uit naar de macht van China en de positie van de EU ten opzichte van China.
De macht van China reikt ver op veel economische terreinen: van de markt voor elektrische auto’s tot de markt voor zeldzame metalen. China heeft zoveel macht kunnen generen, doordat de overheid veel geld en subsidies heeft gestoken in het maken van ‘Chinese kampioenen’. Hoewel het lastig is om daar als EU of als Nederland direct iets tegenover te stellen, merkt het panel op dat er op dat gebied wel degelijk ontwikkelingen plaatsvinden. Zo wordt er bijvoorbeeld bij overheidsaanbestedingen steeds meer gekeken naar bedrijven die niet gericht zijn op China of de Chinese markt.
Daarnaast is het streven naar democratische en liberale eensgezindheid tegen China noodzakelijk. Het panel gaf aan dat liberale en democratische waarden niet alleen níet worden uitgedragen in landen als Rusland en China, maar dat deze waarden ook hevig onder druk staan binnen landen met wie Nederland een eenheid zou moeten vormen. De negatieve uitwerking hiervan is dat democratische en liberale leiders en organisaties eenvoudigweg niet meer de norm zijn, en het Westen op veel vlakken verdeeldheid kent. Om een geopolitieke powershift te voorkomen en de geopolitieke positie van de EU te versterken, is westerse eensgezindheid noodzakelijk.
