Op zaterdagmiddag 16 december organiseerde de TeldersStichting in samenwerking met het VVD Thematisch Netwerk Internationaal een symposium over ‘strategische autonomie en vrijhandel’ in het Carlton Ambassador Hotel te Den Haag. Voor deze bijeenkomst waren Professor Dr. Pieter Jan Kuijper, emeritus hoogleraar Recht der Internationale Organisatie, en Bart Groothuis, lid van het Europees Parlement voor de VVD, uitgenodigd om een voordracht te geven. Helaas kon de derde spreker Dr. Steven Brakman, hoogleraar Internationale Economie aan de Rijksuniversiteit Groningen, in verband met ziekte uiteindelijk niet aanwezig zijn. Ruben Brekelmans, lid van de Tweede Kamer voor de VVD, trad tijdens het symposium op als moderator.
Het symposium werd ingeleid door directeur van de TeldersStichting Patrick van Schie en door de voorzitter van het VVD Thematisch Netwerk Friso Rip. Na een korte eigen beschouwing van het onderwerp nam moderator Ruben Brekelmans het programma door en gaf hij vervolgens het woord aan de twee sprekers. Na de theepauze volgde nog een uitgebreide paneldiscussie, waarin ook het publiek de kans kreeg vragen te stellen. Tijdens het symposium gold de ‘Chatham House Rule’.
Veel verschillende onderwerpen kwamen voorbij. Lange tijd werd gedacht dat wij in een nieuwe fase van de geschiedenis zouden zijn beland, waarin internationale samenwerking centraal stond. Recente conflicten als de oorlog in Oekraïne en de strijd in Nagorno-Karabach lieten echter zien dat bepaalde landen nog altijd imperialistische ambities koesteren en daarbij agressie niet schuwen. In die context moet de EU zich afvragen of zij economisch gezien niet te afhankelijk is geworden om effectief op te kunnen treden in zo’n volatiel geopolitiek speelveld. Strategische autonomie staat tegenwoordig wel hoog op de agenda, maar concrete acties blijven ondermaats. Vooral op het gebied van grondstoffen zijn wij momenteel bijvoorbeeld erg afhankelijk van staten die onze belangen niet delen.
Strategische autonomie als begrip in de EU dateert uit 2013. Toen had het vooral nog een militaire betekenis. In de loop der jaren werd echter steeds duidelijker dat daar ook een economische dimensie aan vastzit. Zo zijn er zorgen over de infiltratie in onze digitale infrastructuur, maar ook bijvoorbeeld over overnames in het medialandschap. Tegelijkertijd moeten we voorkomen dat het streven naar strategische autonomie een excuus wordt voor ongewenst protectionisme waarmee de vrijhandel wordt ondermijnt. Frankrijk zou het begrip geregeld misbruiken om zichzelf sterker binnen de EU en op het wereldtoneel te positioneren. Maar ook de Spanjaarden en Italianen hebben op die manier bijvoorbeeld mededingingen op de cloud-markt gepolitiseerd.
Toch hebben we Brussel nodig om een verenigd front te vormen. Afbrokkelende steun voor Oekraïne en een mogelijke herverkiezing van Donald Trump in de VS kunnen het geopolitieke landschap in de komende jaren namelijk flink doen opschudden. De EU moet zorgen voor een heldere strategische visie. Dat betekent dat we maatregelen nemen ten aanzien van landen die een offensief spionageprogramma hebben en die wettelijke medewerkingsplichten negeren. Op het gebied van chip-, bio-, kwantum- en AI-technologie moeten we een zeer strikt aankoopbeleid hanteren. En met landen als China mag je prima zaken doen, maar wel alleen zolang er alternatieve opties beschikbaar zijn om eventueel naar over te stappen. De EU moet zich naast een groene en digitale transitie, dus ook inspannen voor een geopolitieke transitie. In Nederland is het verder aan de VVD de taak om ervoor te zorgen dat dergelijke grote internationale onderwerpen niet ondergesneeuwd raken onder de winnende partijen van de afgelopen verkiezingen, die daar toch minder oog voor lijken te hebben.
Naast al deze punten kwamen verschillende andere vragen voorbij. Hoe houden we het draagvlak voor vrijhandel in stand? Hoe behouden we een goede relatie met de VS? Wat te denken van (het gebrek aan) de democratische legitimiteit van de EU? Hoe gaat strategische autonomie terugkomen in de aanstaande Europese verkiezingen?
Al met al was het dus een zeer informatieve middag, waar alle verschillende facetten van het strategische autonomie en vrijhandel-vraagstuk de revue passeerden. Het symposium werd afgesloten met een gezellige netwerkborrel
